Ngày 4 tháng 10 năm 1945, chỉ hơn một tháng sau khi nước nhà giành được độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh với bút danh Chiến Thắng đã đăng trên Báo Cứu quốc bài viết “Thiếu óc tổ chức - một khuyết điểm lớn trong các Ủy ban nhân dân”. Trong đó, Người căn dặn: “Cán bộ chăm chỉ làm việc chưa đủ, cần phải biết làm việc cho có phương pháp. Phải cần mà phải cẩn nữa”. Lời dạy ngắn gọn, súc tích ấy không chỉ nhằm khắc phục những hạn chế ban đầu của chính quyền cách mạng non trẻ mà đã trở thành chân lý xuyên suốt trong mọi giai đoạn cách mạng. Đó vừa là một nguyên tắc, phương pháp, vừa là một yêu cầu đạo đức đối với cán bộ, đảng viên trong thực thi công vụ. 

Ngay sau khi Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, các Ủy ban giải phóng đã trở thành các Ủy ban nhân dân, là tổ chức chính quyền tiền thân của các Hội đồng nhân dân và Ủy ban hành chính sau này. Đây chính là thành quả trực tiếp của cách mạng. Ưu điểm nổi bật và thế mạnh tuyệt đối của hệ thống chính quyền mới là tiêu biểu cho ý chí, nguyện vọng, quyền lợi của quần chúng nhân dân và do đó, được Nhân dân tin tưởng, ủng hộ mạnh mẽ. Tuy nhiên, các Ủy ban nhân dân trong buổi đầu cũng bộc lộ nhiều hạn chế. Cán bộ chủ yếu xuất thân từ công nhân, nông dân, trí thức yêu nước, trung thành với Đảng, với dân, giàu nhiệt huyết cách mạng nhưng thiếu kinh nghiệm quản lý, thiếu kiến thức tổ chức. Công việc nhiều khi được giải quyết theo cảm tính, dẫn đến lúng túng, chồng chéo. Có khi, sự nôn nóng dẫn tới sai lầm, gây thiệt hại thời gian, tiền của, làm giảm uy tín của chính quyền mới thành lập. Chính trong bối cảnh ấy, lời dạy “cần mà phải cẩn nữa” của Bác giúp cán bộ nhận ra rằng, chỉ cần cù thôi chưa đủ, phải có phương pháp, phải khoa học, phải cẩn trọng, phải gần dân, trọng dân thì công việc mới đem lại hiệu quả thiết thực.

Hơn bốn mươi năm sau ngày Cách mạng tháng Tám thành công, công cuộc đổi mới đã mở ra thời kỳ phát triển mới cho đất nước. Đội ngũ cán bộ ngày càng có trình độ, được đào tạo bài bản, có chuyên môn và kinh nghiệm quản lý tốt hơn. Nhưng cũng chính trong giai đoạn ấy, nhiều biểu hiện của “thiếu cẩn” lại xuất hiện với những sắc thái mới. Tham nhũng, lãng phí, tiêu cực vẫn tồn tại dai dẳng, làm xói mòn niềm tin của Nhân dân. Chủ nghĩa hình thức, bệnh thành tích còn nặng nề; hội họp nhiều mà hiệu quả ít, báo cáo dài dòng mà thiếu khả thi, kế hoạch đặt ra rầm rộ nhưng thực hiện nửa vời. Một bộ phận cán bộ mang tâm lý sợ trách nhiệm, ngại va chạm, né tránh quyết định, để mặc khó khăn dồn về phía người dân và doanh nghiệp… 

Ngày nay, khi đất nước bước vào thời kỳ hội nhập sâu rộng và chuyển đổi số mạnh mẽ, yêu cầu về chữ “cẩn” lại càng bức thiết. Trong thời đại truyền thông toàn cầu, một phát ngôn thiếu cẩn trọng, một thái độ hách dịch có thể lan truyền chóng mặt, gây bức xúc xã hội, làm tổn hại uy tín của Đảng, của Nhà nước. Điều đó càng khẳng định vững chắc lời căn dặn của Bác vẫn vẹn nguyên tính thời sự, là “kim chỉ nam” cho công tác cán bộ. Chính quyền số, xã hội số, kinh tế số đòi hỏi tính chuẩn xác, minh bạch tuyệt đối. Một sai sót trong nhập dữ liệu, một quyết định hành chính vội vàng có thể ảnh hưởng đến quyền lợi của hàng ngàn, hàng vạn người dân. Cán bộ trong môi trường mới không thể làm việc tùy tiện, cảm tính, mà phải rèn luyện tác phong khoa học, cẩn trọng, tỉ mỉ, gắn với trách nhiệm giải trình rõ ràng. Cùng với đó, khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, chủ trương phân cấp, phân quyền ngày càng mạnh mẽ đòi hỏi người đứng đầu càng phải “cẩn” khi ra quyết định. Bởi lẽ, vị trí càng cao thì trách nhiệm càng lớn; một quyết định sai lầm không chỉ ảnh hưởng trong phạm vi hẹp mà có thể để lại hệ lụy lâu dài cho cả ngành, cả địa phương, thậm chí cả đất nước. “Cẩn” ở đây không phải là do dự, trì hoãn, mà là sự cân nhắc khoa học, sự lắng nghe nhiều chiều, sự tôn trọng thực tiễn khách quan trước khi đưa ra quyết sách. “Cẩn” còn là thái độ ứng xử trong quan hệ với Nhân dân – nền tảng sức mạnh của Đảng. Một câu nói thiếu suy nghĩ, một cử chỉ thiếu tôn trọng, một thái độ hách dịch có thể phá hỏng công sức gây dựng niềm tin trong nhiều năm. Vì vậy, cán bộ phải luôn “cẩn” trong từng lời ăn tiếng nói, trong cách lắng nghe, trong thực thi công vụ. Đây không chỉ là yêu cầu đối với từng cán bộ mà là thước đo năng lực cầm quyền của Đảng trong giai đoạn mới. Mỗi ngành, mỗi địa phương phải thấm nhuần tinh thần “phải cần mà phải cẩn nữa” để biến quyết tâm chính trị thành hiệu quả trong thực tiễn.

Trên con đường tiến vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, lời dạy “cần” phải đi liền với “cẩn” không chỉ là yêu cầu đối với từng cán bộ, mà còn là phương châm hành động của mỗi địa phương. Thành phố Hải Phòng với các dư địa mới và truyền thống “Đất Cảng anh hùng – Xứ Đông văn hiến” đã và đang vận dụng tinh thần ấy một cách sáng tạo, vừa quyết liệt, dám nghĩ dám làm, vừa cẩn trọng, khoa học, bài bản. Đại hội đại biểu lần thứ I Đảng bộ thành phố Hải Phòng đã thành công rực rỡ, mở ra một thời kỳ mới cho thành phố, với quyết tâm xây dựng Hải Phòng trở thành địa phương đi đầu trong xây dựng chủ nghĩa xã hội. Sau Đại hội, quyết tâm ấy sẽ được cụ thể hóa thành chương trình hành động, thành dự án hạ tầng trọng điểm, thành chính sách phát triển đồng bộ... Để làm được điều đó, mỗi cán bộ phải quán triệt sâu sắc lời dạy của Bác. “Cần” để tận tụy, dám nghĩ dám làm, hết lòng vì dân; và “cẩn” để mỗi bước đi đều chắc chắn, khoa học. Trong xây dựng chính quyền số, phải “cẩn” trong từng thao tác nhập liệu, từng quy trình xử lý, để dữ liệu chuẩn xác, minh bạch, phục vụ Nhân dân nhanh gọn và hiệu quả. Trong quản lý đầu tư, hạ tầng, càng phải “cẩn” trong quy hoạch, thiết kế, giám sát, để mỗi công trình thật sự phục vụ Nhân dân, tránh lãng phí, thất thoát. Trong phát ngôn và hành xử, người cán bộ Hải Phòng càng phải “cẩn”, để hình ảnh một thành phố năng động, thân thiện lan tỏa mạnh mẽ trong Nhân dân cả nước và bạn bè quốc tế…

Để tinh thần “phải cần mà phải cẩn” trở thành phong cách thường trực, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Mỗi cán bộ, đảng viên phải thường xuyên tự soi, tự sửa, học tập và làm theo Bác bằng những hành động cụ thể, thiết thực, rèn luyện tác phong khoa học, làm việc có kế hoạch, nói đi đôi với làm. Công tác cán bộ cần đổi mới mạnh mẽ, lấy hiệu quả thực chất, lấy niềm tin của Nhân dân làm thước đo, kiên quyết loại bỏ lối làm việc hình thức, chạy theo thành tích. Công tác kiểm tra, giám sát cần tăng cường, xử lý nghiêm mọi biểu hiện “thiếu cẩn” trong quản lý tài sản công, đất đai, trong giải quyết khiếu nại, trong phát ngôn công vụ… Người đứng đầu phải nêu gương sáng, lấy chính sự mẫu mực, khoa học, minh bạch của mình để lan tỏa tới toàn bộ hệ thống. Cùng với đó, chính quyền số với các công cụ giám sát hiện đại, phải trở thành phương tiện kiểm soát, để mỗi cán bộ buộc phải “cẩn” trong từng thao tác, từng ý kiến tham mưu, từng quyết định ban hành, nhằm bảo đảm minh bạch, liêm chính, hiệu quả.

Lời dạy “phải cần mà phải cẩn” của Bác không chỉ là bài học của lịch sử mà còn là nguyên tắc, phương châm hành động cho người cán bộ hôm nay. Trong bối cảnh toàn Đảng chuẩn bị bước vào Đại hội XIV, yêu cầu xây dựng đội ngũ cán bộ “vừa hồng, vừa chuyên” càng trở nên cấp bách. Với Hải Phòng, tinh thần ấy là nguyên tắc làm việc và phong cách thường trực để những quyết tâm tiên phong trở thành hiện thực. Những kết quả đạt được sẽ là minh chứng sống động cho việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh của Đảng bộ và Nhân dân thành phố./.